Din Felsefesi Nedir?

[ibrahim63]

TANRI HAKKINDA DÜŞÜNMEK:
MUTLAĞI ARAYIŞ

Dinin insan hayatında güçlü bir etkisi vardır. Bu vakanın delili hem pek çoktur hem de oldukça açıktır. Medeniyetin doğumundan itibaren her biri oldukça karmaşık pek çok din gelişmiştir. Diğer taraftan günümüzde sayılamayacak kadar çok insanın hiç de dindar olmadığını gösteren fazlasıyla delil bulunmaktadır. Dinin her biçimini açıkça reddeden böyle gruplar, tuhaf bir şekilde dinin insan hayatı üzerindeki etkisine şahitlik ederler.

DİNİ TANIMLAMAK
Dinin kesin bir tanımına erişmenin zorluğu herkesçe bilinir. Dini tanımlayanlardan her biri farklı bir asli niteliği belirtir. Örneğin bazısı dindar tavrı vurgular, bazısı dini iyilikle ilişkilendirir, bazısı ahlaki monoteizme olan inancı öne çıkarır. Diğer tanımlar ibadet fiilleri, dualar, tanrılarla iletişim vb. özelliklere değinirler.

Ancak hikmet bize hiçbir münferit özelliği külli tanım mevkiine çıkarmamamızı öğütler. Dinler bundan daha karmaşıktır. Din hakkında fazlasıyla genel konuşmak muğlak olur ve mevcut dinlerdeki zengin ve çetrefili ayrıntıları çarpıtır. Dinler arasındaki büyük farklılıklar asgari müşterek bulmayı ya da genel olarak dinden konuşmayı zorlaştırmaktadır.

Belirli bir dine odaklanmak bütün dinlerin paylaşır göründüğü yaygın bazı özellikleri ihmal eder ya da değerini bilmez. Her bir din, inananlara tanrıya veya mutlak gerçeğe dair geniş kapsamlı bir anlayışı sembolik anlatım ve hikayelere dayanarak ifade eden efsanevi bir boyuta sahiptir. Her dinde, ahlaki davranış ve pratik hayatın istikametiyle ilgili ahlaki bir boyut vardır. Ayin boyutu ise bütün dinlerin hem kamusal hem de kişisel alanda tanrıya ibadetle ilgili olarak emredilen davranışlara dair bir boyutudur. Sonuncusu olan sosyal boyut dinin kişilerarası her türden ilişkiyi nasıl tesis ettiğidir.

Dinin Birtakım inançlar, fiiller ve hem toplum hem de birey düzeyinde tecrübelerle inşa edilmiş ve bir mutlak gerçeklik tasavvuru etrafında tesis edilmiş olduğunu farz ediyoruz.

Din felsefesi çalışmaları inançlara yöneliktir. İnançlar doğruluğu kabul edilen hükümlerdir. Onlar doğruluk iddialarıdır. Bir anlamda her din inançlar üzerine kurulmuştur. Bu dini inançlar beş temel alan etrafında dönme eğilimdedir
İnsanlar kendilerini bir çıkmazda bulurlar
İnsanlar bu çıkmazdan kurtulmak için bir yola ihtiyaç duyarlar
Bizden aşkın olup bze yardım eden bir şey vardır ya da var oluşumuzun bir amacı vardır.
Bu “şey” belirli bir tarzda bilinebilir veya ona yaklaşılabilir.
Kurtuluşa ya da özgürleşmeye erişmek için biz bir şeyler yapmak zorundayız.

Herhangi bir dindeki bu türden inançlar, o dinin özel fiilleri ve duyguları onaylamasını açıklar. Nihayet herhangi bir dinin pek çok ayrıntısı, gerçek anlamda onun mutlak gerçekliğe dair inançlarının yorumlanıp gerçek hayatta ifade edilişinin bir uzantısıdır.




Din sosyolojisi & din psikolojisinden farkı:
Elbette biz herhangi bir dini, (onun tercih ettiği tavırları ve duyguları, emrettiği ayinleri, onun önemli kıssalarını ve efsanelerini ve onun tesviye ettiği hayat tarzını) sadece gözleyerek bütünüyle anlayamayız. Psikolojik, sosyolojik, antropolojik ve tarihsel pek çok incelikli etken ilk bakışta görülmez. İşte bu sebeple, diyelim ki bir din psikolojisi veya din sosyolojisi uzmanı acemi birine büyüleyici kavrayışlar açıklayabilir. Ne var ki bu bilim dalları inceledikleri dini inanç sistemlerinin anlamına, hakikatine, tutarlılığına veya açıklama gücüne dair soru sormazlar. İşte din felsefesinin hüküm alanı budur.

Din felsefesi nedir?
Felsefenin inançları yakından inceleyen disiplin olması hasebiyle haklı olarak onun dini inançlarla da ilgilenmesini bekleyebiliriz. Filozoflar çoğu zaman bazı inançların anlamlı, doğru, muhtemel veya akla yatkın olup olmadıklarına dair çetin sorular ortaya atarlar. Onlar inançları açıklığa kavuşturmaya çalışır ve inançların uyumlu ve tutarlı olup olmadığıyla ilgilenirler. İnançların açıklama gücü olup olmadığıyla ve onların kapsamlarının neler olduğuyla ilgilenir.

Din filozofları dini ele alırken felsefenin diğer sahalarından (epistemoloji, metafizik, ahlak) kaynaklanan kavrayışlar ve ilgiler ortaya koyarlar.
Örnek:
Din filozofları, dini bilginin kaynakları ve gerekçelendirilmesi ile ilgili sorunlara kafa yorarak dini inancın epistemolojisi üzerinde düşünebilirler.
Tanrının mahiyetine ve ilahi sıfatlarının yapısına dair çeşitli metafizik görüşleri veya ilahi hükümranlık karşısında insanın özgür iradesinin metafiziğini tahlil edebilirler.
Bilinen bir dini gelenekle bir çeşit ahlaki hayat tarzı arasındaki bağlantının izlerini sürebilirler.

Batı düşüncesi tarihi boyunca hakim olan geleneksel felsefe rasavvuru felsefenin hayata ve dünyaya dair kapsamlı, sistemli bakış açılarının hizmetinde kullanılmasıydı. 20. yüzyıl boyunca İngilizce konuşan filozoflar arasında din felsefesi, tahlilci hareketten önemli ölçüde etkilenen bir dönüşüm yaşadı. Bu yaklaşım felsefenin görevini fikirlerimizin mantığının sadece açıklığa kavuşturulması ve tahlil edilmesi ile sınırlar, felsefenin inançlarımızdaki doğruluk ve yanlışlık sorularına cevap verebileceğini kabul etmez.

Din felsefesi, sanat felsefesi, bilim felsefesi, tarih felsefesi ve benzeri pek çok araştırma alanı aynı durumdadır. Açıktır ki bu türden bütün çalışmaları tanımlamak iki kat zordur. Zira felsefenin tabiatı ve araştırmaya tabi tutulan alan çok çeşitli şekillerde tasavvur edilir. Din felsefesi dini inançları tahlil etme ve eleştirel olarak değerlendirme girişimdir.