Archimedes ...

[ibrahim63]

Archimedes M.Ö 278'de Syrakusai’de doğmuştur. Dünyaya gelmiş geçmiş en büyük üç bilim adamından biri olarak gösterilir. Matematikçi, fizikçi ve filozof olan Archimedes bu alanlarda bir çok başarıya adım atmıştır. Daha gençliğinde bilime çok meraklı olan Archimedes o dönemin en büyük bilim merkezlerinden biri olan İskenderiye’ye Eukleides’den ders almaya gider. İskenderiye'de bulunduğu sıralarda keşfettiği Mısırdaki Archimedes Vidası’ndan halen bugün bile su çıkartılıyor. Archimedes o zamanda Roma kırarlığının generali Marcellus'a Syrakusai almasında bir çok sorun çıkarmıştır. İcat ettiği savaş aletlerini Romaya karşı kullanmıştır. Bu Romanın Syrakusai almasını üç yıl geciktirmiştir. Bu icatlarından bazıları toplar ve güneş ışınlarını toplayarak düşman gemilerini tutuşturan aynalardır. Çok iyi bir teknisyen olan Archimedes bu icatlarını bazı bilimsel kurallardan yararlanarak yapmıştır.
Archimedes'in mekanik alanında yapmış olduğu en büyük buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar ve yakan aynalar söylenebilir. Bunlarla ilgi bir eser bırakmamış ama matematiğin geometri alanında, fiziğin statik ve hidrostatik konularında bir çok eser bırakmıştır.
Geometriye yapmış olduğu en büyük katkı, bir kürenin yüzölçümünün 4r2 ve hacminin ise 4/3 r3 eşit olduğunu ispatlamış olmasıdır. Bir dairenin alanının, tabanı bu dairenin çevresine, yüksekliği ise yarıçapına eşit olan bir üçgenin alanına eşit olduğunu kanıtlayarak, pi'nin değerinin 3 + l/7 ile 3 + 10/71 arasında bulunduğunu bulmuştur.
Archimedes'in matematikteki en büyük çalışmalarından biride eğri yüzeylerin alanlarını bulmak için bazı yöntemler geliştirmesidir. Daha sonra bir parabol kesmesini dörtgenleştirirken sonsuz küçükler hesabına yaklaşmıştır. Bu hesabın tarihteki önemi çok büyüktür çünkü daha sonra Newton'un bulduğu diferansiyel integral için bir temel olmuştur. Bu konuyla ilgili yazdığı kitapta (Parabolün Dörtgenleştirilmesi) tüketme metodu ile bir parabol kesmesinin alanının, aynı tabana ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının 4/3'üne eşit olduğunu bulmuştur.
Archimedes'in en büyük çalışmalarından bir tanesi de denge prensiplerini ortaya koymasıdır ve bunu ilk kez açıklayanda kendisidir. Bunlardan ilki eşit kollara asılmış eşit ağırlıkların dengede kalmasını bulmasıdır. İkincisi ise eşit olmayan ağırlıklar eşit olmayan kollarda bu formül f . a = f . 1 kullanıldığında dengede kalmasını bulmasıdır. Bu kadar çalışmasından sonra Archimedes "Bana bir dayanak noktası verin Dünyayı yerinden oynatayım" diyerek ne kadar azimli olduğunu bir kez daha dünyaya kanıtlamıştır ve aynı zamanda bu sözü yüzyıllardan beri dillerdedir.
Archimedes daha sonra Dünyaya kendisini tanıtan buluşunu yapmıştır yani sıvıların dengesi kanunu bulmuştur(suyun kaldırma kuvvetini). Bir rivayete göre, bir gün Kral İkinci Hieron yaptırmış olduğu altın tacın içine kuyumcunun gümüş karıştırdığından kuşkulanmış ve bu sorunun çözümünü bulması için Archimedes'e yollamıştır. Çok düşünmüş olmasına rağmen sorunu bir türlü çözemeyen Archimedes, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam havuzunun içindeyken ağırlığının azaldığını hissetmiş ve hamamdan fırlayarak "Buldum, buldum!" demiştir. Archimedes'in bu kanunu bulmasıyla doğada tesadüflere yer olmadığı açıkça anlaşılıyordu. Archimedes'in çalışmalarından önce tahtanın yüzdüğü ama demirin battığı biliniyordu ancak sebebi açıklanamıyordu.
Archimedes modern bilimsel yöntem anlayışına çok yakın bir anlayışla, statik ve hidrostatik kanunlarını bulmuş ve bugün hale kullanılan bu kanunla tarihteki en büyük bilim adamları arasında yer almayı başarmıştır.
Yazımızın başında da bahsettiğimiz gibi Archimedes Roma imparatorluğuna Syrakusai almasında bir çok zorluk çıkarmıştır, ancak Roma geçte olsa burayı da işgal etmiştir. M.Ö 212'de Roma burayı işgal ederken Archimedes toprak üzerinde bir çalışma yapıyormuş ve bu sırada bir Roma askerinin yanına yaklaştığını görünce kendisini rahat bırakmasını söylemiş ancak asker hiç onu dinlemeden tarihteki en büyük bilim adamlarından birini öldürmüştür.